{احوال پرسی گرم}امام پنجم شیعیان جهان

یكی از دوستان امام باقر علیه‌السلام به نام ابی عبیده می‏گوید:

در سفر، رفیق و همراه،امام باقرعلیه‌السلام بودم.در طول سفر همیشه نخست من سوار بر مركب می‏شدم و سپس آن حضرت بر مركب خویش سوار می‏شد. (و این نهایت احترام و رعایت حرمت بود).

زمانی كه بر مركب می‏نشستیم و در كنار یكدیگر قرار می‏گرفتیم، آن چنان با من گرم می‏گرفت و از حالم جویا می‏شد كه گویی لحظاتی قبل در كنار هم نبوده‏ایم و دوستی را پس از روزگار دوری جسته است.

به آن حضرت عرض كردم:

ای فرزندرسول خدا!شما در معاشرت و لطف و محبت به همراهان و رفیقان به گونه‏ای رفتار می‏كنید كه از دیگران سراغ ندارم و براستی اگر دیگران دست كم در اولین برخورد و مواجهه، چنین برخورد خوشی با دوستانشان داشته باشند، ارزنده و قابل تقدیر خواهد بود.

امام باقر علیه‌السلام فرمود:

«اما علمت ما فی المصافحة، ان المؤمنین یلتقیان فیصافح احدهما صاحبه فما تزال الذنوب تتحات عنهما كما یتحات الورق عن الشجر و الله ینظر الیهما حتی یفترقان ؛ آیا نمی‏دانی كه مصافحه ( نهادن دست محبت در دست دوستان و مؤمنان) چه ارزشی دارد؟ مؤمنان هر گاه با یكدیگر مصافحه كنند و دست دوستی بفشارند، گناهانشان همانند برگ‌های درخت فرو می‏ریزد و در منظر لطف خدایند تا از یكدیگر جدا شوند.» (اصول کافی، ج 2، ص 179)

علاوه بر این، محبت به دوستان و برادران دینی مظاهر مختلفی در سخنان حضرت داشته است، زمانی که فرمود:« أَوْشَكُ دَعْوَةٍ وَ أَسْرَعُ إِجَابَةٍ دُعَأ الْمَرْءِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ ؛دعایی كه بیشتر امید اجابت آن می‌رود و زودتر به اجابت می‌رسد،دعابرای برادر دینی است در پشت سرِ او» (اصول كافی، ج 2 ص 507)

و چنین بیان داشت که: «إن المؤمن أخ المؤمن لا یشتمه و لا یحرمه و لا یسی‏ء به الظن ؛ مؤمن برادر مؤمن است، او را دشنام نمی‌دهد، از او دریغ نمی‌کند، و به او گمان بد نمی‌برد.» ( تحف‏العقول، ص 296) و به دوستانش توصیه فرمود که:«صانع المنافق بلسانك و أخلص ودك للمؤمن و إن جالسك یهودی فأحسن مجالسته ؛ با منافق با زبانت مدارا کن و مؤمن را از دل دوست بدار و اگر با یهودی نیز همنشین شدی، خوشرفتاریکن» (امالیمفید، ص 185) و در نهایت یکی از مهمترین کارهای مومن  را همیاری مالی با برادر (دینی) بر شمرد.«اَشَدُّ الْاَعْمالِ ثَلاثَةٌ: ذِكْرُ اللَّهِ عَلی‏ كُلِّ حالٍ وَاِنْصافُكَ مِنْ نَفْسِكَ وَمُواساةُ الْاَخِ فی الْمالِ » (کشف الغمة، ج 2، ص 133)

اولین دانشگاه اسلامی

نام مبارك امام پنجم محمد بود .

لقب آن حضرت باقر یا باقرالعلوم است، بدین جهت كه : دریاى دانش را شكافت و اسرار علوم را آشكارا ساخت .القاب دیگرى مانند شاكر و صابر و هادى نیز براى آن حضرت ذكر كرده‌اند كه هریك بازگوینده صفتى از صفات آن امام بزرگوار بوده است. كنیه امام ابوجعفر بود.مادرش فاطمه دختر امام حسن مجتبى علیه‌السلام است .

بنابراین نسبت آن حضرت از طرف مادر به سبط اكبر حضرت امام حسنعلیه‌السلام و از سوى پدر به امام حسینعلیه‌السلام می‌رسید. پدرش حضرت سیدالساجدین، امام زین العابدین على بن الحسین علیه‌السلام است .تولد حضرت باقر علیه‌السلام در روز اول ماه رجب سال 57 هجرى در مدینه بود. در حادثه جانگداز كربلا همراه پدر و در كنار جدش حضرت سیدالشهداء كودكى بود كه به چهارمین بهار زندگیش نزدیك می‌شد. دوران امامت امام محمد باقر علیه‌السلام از سال 95 هجرى كه سال درگذشت امام سجاد علیه‌السلام است آغاز شد و تا سال 114 هجری یعنى مدت 19 سال و چند ماه ادامه داشته است .در بخشش و آداب اسلامى مانند دستگیرى از نیازمندان و تشییع جنازه مؤمنین و عیادت از بیماران و رعایت ادب و آداب و سنن دینى، كمال مواظبت را داشت.در دوره امامت امام محمد باقر علیه‌السلام و فرزندش امام جعفرصادقعلیه‌السلام مسایلى مانند انقراض امویان و بر سر كار آمدن عباسیان و پیدا شدن مشاجرات سیاسى و ظهور سرداران و مدعیانى مانند ابومسلم خراسانى و دیگران مطرح است، ترجمه كتاب‌هاى فلسفى و مجادلات كلامى در این دوره پیش می‌آید , و عده‌اى از مشایخ صوفیه و زاهدان و قلندران وابسته به دستگاه خلافت پیدا می‌شوند .قاضی‌ها و متكلمانى به دلخواه مقامات رسمى و صاحب قدرتان پدید می‌آیند و فقه و عقاید و كلامو اخلاق را - بر طبق مصالح مراكز قدرت خلافت شرح و تفسیر می‌نماید و تعلیمات قرآنى - به ویژه مساله امامت و ولایت را، كه پس از واقعه عاشورا و حماسه كربلا، افكار بسیارى از حق طلبان را به حقانیت آل علىعلیه‌السلام متوجه كرده بود و پرده از چهره زشت ستمكاران اموى و دین به دنیا فروشان برگرفته بود، به انحراف می‌كشاندند و احادیث نبوى را در بوته فراموشى قرار می‌دادند. برخى نیز احادیثى به نفع دستگاه حاكم ساخته و یا مشغول جعل بودند و یا آنها را به سود ستمكاران غاصب خلافت دگرگون می‌نمودند .اینها عواملى بود بسیار خطرناك كه باید حافظان و نگهبانان دین در برابر آنها بایستند. بدین جهت امام محمد باقر علیه‌السلام و پس از وى امام جعفر صادق علیه‌السلام از موقعیت مساعد روزگار سیاسى، براى نشر تعلیمات اصیل اسلامى بهره جستند و دانشگاه تشیع و علوم اسلامى را پایه‌ریزى نمودند .زیرا این امامان بزرگوار و بعد شاگردانشان وارثان و نگهبانان حقیقى تعلیمات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و قانون عدالت بودند و می‌بایست به تربیت شاگردانى عالم و عامل و یارانى شایسته و فداكار دست یازند و فقه آل محمدعلیهم‌السلام را جمع و تدوین و تدریس كنند .به همین جهت محضر امام باقر علیه‌السلام مركز علماء ودانشمندان و راویان حدیثو خطیبان و شاعران بنام بود. در مكتب تربیتى امام باقر علیه‌السلام علم و فضیلت به مردم آموخته می‌شد. ایشان متولى صدقات پدر و جد خود بود و این صدقات را بر بنى هاشم و مساكین و نیازمندان تقسیم می‌كرد و اداره آنها را از جهت مالى به عهده داشت .

امام باقرعلیه‌السلام داراى خصال ستوده و مؤدب به آداب اسلامى بود . سیرت و صورتش ستوده بود . پیوسته لباس تمیز و نو می‌پوشید. در كمال وقار و شكوه حركت می‌فرمود. از آن حضرت می‌پرسیدند : جدت لباس كهنه و كم ارزش می‌پوشید، تو چرا لباس فاخر بر تن می‌كنى؟ پاسخ می‌داد: مقتضاى تقواى جدم و فرماندارى آن روز، كه محرومان و فقرا و تهیدستان زیاد بودند، چنان بود. من اگر آن لباس بپوشم در این انقلاب افكار، نمی‌توانم تعظیم شعائر دین كنم.بسیار گشاده‌رو و با مؤمنان و دوستان، خوش برخورد بود. از موقعیت مساعد روزگار سیاسى، براى نشر تعلیمات اصیل اسلامى بهره جسته و دانشگاه تشیع و علوم اسلامى را پایه‌ریزى نمودند.در صدقات و بخشش و آداب اسلامى مانند دستگیرى از نیازمندان و تشییع جنازه مؤمنین و عیادت از بیماران و رعایت ادب و آداب و سنن دینى، كمال مواظبت را داشت. می‌خواست سنت‌هاى جدش رسول اللهرا عملا در بین مردم زنده كند و مكارم اخلاقى را به مردم تعلیم نماید.در روزهاى گرم براى رسیدگى به مزارع و نخلستان‌ها بیرون می‌رفت و با كارگران و كشاورزان بیل می‌زد و زمین را براى كشت آماده می‌ساخت. آنچه ازمحصول كشاورزى - كه با عرق جبین و كد یمین - به دست می‌آورد در راه خدا انفاق می‌فرمود. بامداد كه براى اداى نمازبه مسجد می‌رفت، پس از گزاردن نماز، مردم گرداگردش جمع می‌شدند و از انوار دانش و فضیلت او بهره‌مند می‌گشتند.